تپه چغاگاوانه ، تپه ای با ارتفاعی حدود ۲۵ متر در وسط شهر اسلام آباد غرب می باشد. این تپه بین خانه های مسکونی در شمال رودخانه برف آباد قرار دارد. ۹ قسمت از ۱۰ فسمت تپه ضمن خیابان کشی و خانه سازی از بین رفته است. وسعت کنونی آن حدود ۱۰۰۰۰ متر مربع می باشد. در کاوشهای انجام شده در تپه دو طبقه مختلف پیدا شده است. که حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال با هم اختلاف زمانی دارند.

ساختمان هر دو طبقه با خشت خام بنا شده است. تنها بر حسب ضرورت گاهی از آجر برای کف اتاقها و پلکانها استفاده کرده اند. اتاقهای طبقه اول وابسته به طبقه پائینی بود. ظاهراً ساکنان طبقه اول با اندک دخل و تصرفی از اتاقهای طبقه بالا استفاده کرده اند.

بررسی اصول فنی ساختمان

از نظر اصول فنی ساختمان طبقه دوم پیشرفته تر از طبقه اول است. ساختمان با ۴۵ درجه انحراف در جهت شمالی – جنوبی پی ریزی گردیده است. دیوارهای آنها با روکشی از گچ می باشد. ولی در طبقه دوم در برخی از دیوارها به جای گچ رنگ قرمز را ترکیبی از گل اّخرا مورد استفاده قرار داده اند. در مرکز هر طبقه اتاق بزرگی با ۵ درگاه ورودی وجود دارد. این اتاقها در طبقه اول یک درگاه بیشتر وجود ندارد.

حفاری در مرکز تپه یا شهر باستانی که محل سکونت حاکم یا سلطان بود صورت گرفته است. زیرا یک عدد تیغه مفرغی با خط میخی بابلی در قسمت شرقی تپه در طبقه اول بدست آمده است. روی آن نوشته «کاخ دای» که کلمه دای آخر نام صاحب کاخ است. گویا قسمت غربی مرکز کارهای اداری و صنعتی و قسمت شرقی محل سکونت بوده است. ساکنان طبقه اول دو کوره سفالگری احداث کردند که در نوع خود قابل توجه است.

یافته های حاصل از تپه

در کف یکی از اتاقها تعدادی لوح گلی با خط میخی بابلی بدست آمده است. تعدادی از آنها حرارت دیده و تعدادی هم خام بودند. در اتاق مذکور مجسمه سفالی حیوانی شبیه گرگ پبدا شده است. به طول ۴ سانتیمتر و مجسمه سفالین کوچک دیگری احتمالاً کریشنا به طول ۷ سانتیمتر و یک پیکان مفرغی به طول ۶ سانتیمتر بوده است. یک آویز طلا به نقش خورشید و یک مهر استوانه ای با ۳ ردیف خط میخی بابلی مربوط به هزاره دوم ق.م پیدا شده است. بر روی آن نقش زنی با لباس چین دار بلند و کلاه مدور که در برابر یکی از خدایان ایستاده است. خدای مزبور دارای لباس بلند و بر روی چهار پایه نشسته است. متن نوشته مهر چنین است: «سامی توم دختر تالری خدمتگزار خدای اداد»

قدمت تپه چغاگاونه

آثار سوختگی سراسری در روی تپه باید ناشی از حملات آشوریان باشد. گویا شهر خالی از سکنه و مردم بوده در زمان حملات آشوریان احتمالاً از حمله آگاه بودند. اشیاء بدست آمده با اشیاء شوش شباهت فراوان دارد.  ظروف سفالین با سفالهای لرستان متعلق به قوم کاسی مقایسه می شود. در کل تمدن چغاگاوانه با در نظر گرفتن جوانب مختلف با تمدن عیلام گرایش بیشتری دارد. نمونه آن کشف چند مجسمه عیلامی (الهه کریشنا) دلیل بر این مدعاست.